مزاج شناسی/اصول اولیه مزاج شناسی

هوالشافی

مزاج شناسی

مزاج چیست؟

یکی از مباحث مهم در طب بحث مزاج شناسی است.طبق آثار مکتوب باقی مانده از دانشمندان گذشته،مزاج به معنای در هم آمیختن دو چیز با یکدیگر است.در واقع مزاج کیفیت و حالتی است که از واکنش متقابل اجزاء مواد متضاد(آتش،هوا،آب،خاک) به وجود می آید.به زبان ساده تر مزاج نتیجه تأثیر .کیفیت های عناصر چهارگانه یعنی گرمی،سردی،خشکی و رطوبت بر یکدیگر است.

عناصر چهارگانه:

آتش

با آتش می توان اجسام مختلف را تغییر داد و در آن نفوذ کرد.آتش توان نفوذ در هر چیزی را دارد.آتش بالارونده و بالانشین است.آتش نشان دهنده حرارت و خورشید مرکز این حرارت و گرمی است.هر چیز در کنار آتش حرارت می بیند و گرم می شود.آتش با تماس با ضدش فروکش می کند و سرد می شود.مزاج آتش گرم و خشک است.

هوا

هوا بیشترین حجم را در نظام هستی اشغال می کند.هوا عریان و ملموس است.هوا توان نفوذ در اجسام را دارد،ولی نه به اندازه آتش.هوا لطیف است و در عین داشتن ظاهری آرام،قدرت جابه جایی سریع دارد.هوا باید همیشه با رطوبت همراه باشد،در صورتی که رطوبت هوا به صفر برسد،آتش می گیرد.مزاج هوا گرم و تر است.

آب

آب پس از هوا بیشترین حجم را در کره زمین اشغال می کند.سردی آب به تناسب تماس با آتش کم و زیاد می شود.آب انعطاف زیادی دارد و قابل مشاهده است و نمی توان آن را پنهان کرد.در صورتی که سردی آب بیشتر شود،یخ می زند و حجم آن نیز بیشتر می گردد.مزاج آب سرد و تر است.

خاک

به مجموعه مواد معدنی خاک گفته می شود.انعطاف پذیری خاک کم است،برای ایجاد انعطاف در آن به آب و آتش نیاز می باشد.مزاج خاک سرد و خشک است.

با توجه به چهار رکن بالا،آتش معادل انرژی است،هوا معادل گازها،آب معادل مایعات و خاک معادل معدنیات است.

تعاریف کیفیت های مختلف در مزاج شناسی

گرمی

کیفیتی است که ایجاد حرکت و جنب و جوش کرده، منجر به فاصله گرفتن اجزای جسم می شوند. مثل حرارتی که آب را به بخار تبدیل می کند.

گرم مزاجان نیز، پرجنب و جوش تر و برون گراتر بوده، میزان و سرعت حرکات و کلامشان بالاست؛ مصرف گرمی جات (مثلا فلفل)نیز ایجاد کننده این حالات هستند.

سردی

کیفیتی است که حالت سکون و سکوت، رکود،انجماد و متراکم شدن اجزاء جسم را ایجاد می کند. مثل یخ زدن آب.

سردمزاجان نیز به نسبت، کم تحرک تر، کند تر، درون گراتر و آرام یا صبورتر بوده؛ مصرف سردیجات (مثلا ماست)این حالات را تشدید می کند.

خشکی

کیفیتی است که به اجسام و پدیده ها ثبات و شکل می دهد و معمولا با چروکیدگی، جمع شدن و لاغری همراه است. مثل خشک شدن برگی که تازه چیده شده از درخت یا خشک شدن میوه های تر.

افراد افراد خشک مزاج نیز دارای بدن های لاغر، اسکلت محکم، پوست چین و چروک دار خشک و اعتقادات راسخ غیر قابل تغییر می باشند. مصرف مواد خشک کننده (مثل نمک، سرکه، فلفل)این حالات را تشدید می کنند.

تری

کیفیتی است که حالت انعطاف پذیری،سیالیت، روانی و معمولا حجم دهی را در اجسام و پدیده ها ایجاد می کند. مانند تبدیل خاک به گل کوزه گری. افراد با مزاج تر، معمولا چاق بوده، بدن های نرم داشته، روحیات انعطاف پذیری دارند و ناملایمات و برخوردهای مختلف را به خوبی تحمل می کنند.

مصرف رطوبت بخش های خوراکی (مثل مرکبات، لبنیات، کاهو)یا موضعی (مثل روغن بنفشه یا بادام شیرین) نیز منجر به بروز همین حالات در جسم و روان می شود.

چند نکته مهم درباره مزاج

مزاج ها طیف هستند،یعنی ممکن است مزاج دو نفرگرم باشد ولی مزاج یکی از دیگری گرمتر باشد.در واقع هیچ دو نفری مزاجشان کاملا مشابه نیست ولی ممکن است نزدیک به هم باشد.

مزاج مانند ژنتیک است یعنی هنگام تشکیل نطفه و جنین،مزاج مشخص می شود و مزاج پدر و مادر روی مزاج جنین موثر است.این را مزاج اصلی یا ذاتی گویند که انسان با آن به دنیا می آید.

مزاج خوب و بد نداریم.همه مزاج ها مادامی که در محدوده طبیعی خود باشند خوب هستند.

هر شخص با هر مزاجی دارای شرایط اعتدالی خود بوده که باید در طول عمر خود با رعایت سبک زندگی خاص خود این حالت اعتدال را حفظ نماید.

اخلاط چهارگانه

همان گونه که جهان برایند اثر دو عنصر سردی و گرمی است و از ترکیب این دو عنصر،چهار رکن اصلی نظام طبیعت یعنی آتش،هوا،آب و خاک تشکیل شده است،خداوند متعال انسان را از عناصر گوناگون و مختلف و به عبارتی از چهار خلط آفرید و از روح خود در او دمید.

در صورتی که بدن آدمی دقیقا مورد بررسی قرار گیرد،مشاهده می شود که از اندام های متعددی تشکیل شده و هر اندام از سلول های خاص ساخته شده است.در بدن هر فرد،چهار نوع خلط وجود دارد که آن ها را اصطلاحا اخلاط اربعه می نامند.این اخلاط صفرا،دم،بلغم و سودا نامیده می شوند.در حالت طبیعی این اخلاط در بدن هر شخص سالمی باید در حالت تعادل باشد تا زندگی و ادامه حیات او مقدور باشد.متعادل بودن این اخلاط موجب هماهنگی اندام ها و در نتیجه موجب سلامتی و ادامه حیات می شود.

خون انسان از چهار بخش تشکیل شده است.این بخش ها با توجه به وزنشان روی هم قرار گرفته اند.که به ترتیب از بالا به پایین عبارتند از:صفرا،دم،بلغم و سودا.مقدار این اخلاط در 100سی سی خون برابر است با:صفرا 1 سی سی،دم 49 سی سی،بلغم 49 سی سی و سودا 1 سی سی.

صفرا چیست؟

صفرا سبک ترین خلط بوده و در بالای سایر اخلاط قرار گرفته است.خلط صفرا که در فارسی به آن تلخه می گویند دارای رنگ زرد بوده و مزه آن تلخ است.صفرا در کبد ساخته شده و در کیسه صفرا ذخیره می گردد.مزاج صفرا گرم و خشک است مانند آتش.بنابراین یک فرد صفراوی زمانی که حرارتش بسیار زیاد شده و خشمگین می شود،همانند آتش،آب بهترین درمان برای دادن آرامش به وی می باشد.نسبت این خلط در خون بایستی یک درصد باشد،در صورتی که از این مقدار تجاوز کند،در فرد با توجه به میزان افزایش این خلط ممکن است علائم یک فرد صفراوی مزاج بروز کند.

وظایف صفرا در بدن

کار صفرا حرکت و حرارت است.از مهم ترین وظایف آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1-لطافت بخشیدن،رقیق کردن و قابل نفوذ کردن خون جهت حرکت در مویرگ ها و گذرهای بسیار باریک

2-زدایش مواد زائد

3-شستشوی جدار روده ها از بلغم لزج و مواد چسبنده که به موجب آن عطش و کاهش اشتها رخ می دهد.

4-تحریک ماهیچه های مقعد و احساس نیاز به دفع مدفوع

5-حرکت برخی اندام ها مثل قلب و ریه

دم چیست؟

دم در مقایسه با خلط صفرا سنگین تر است و به همین دلیل در طبقه زیرین صفرا قرار می گیرد.خلط دم که در فارسی به آن خون گفته می شود،دارای رنگ قرمز و مزه آن شیرین است و بوی بدی ندارد.دم برای ذخیره شدن جایی ندارد.دم از جهت قوام،معتدل ترین خلط به حساب می آید.مزاج خلط دم گرم وتر است مانند هوا.

در یک انسان سالم میزان دم باید 49 درصد باشد.در روایات از مزاج دم به عنوان بهترین مزاج تعبیر شده است.اما در صورتی که مقدار این خلط افزایش یابد موجب بروز رفتار و حالاتی خاص در فرد می شود.

وظایف دم در بدن

مهم ترین وظیفه خلط خون،تغذیه بدن است.به همین خاطر به تمامی نقاط بدن می رود و تقریبا در همه جا حضور دارد.خلط خون در تشکیل و تولید گوشت و عضلات بدن نقش اصلی را به عهده دارد.خون در حقیقت غذای بدن است و باعث پرورش اندام ها می گردد.همچنین موجب گرم نگه داشتن بدن می شود.

بلغم چیست؟

خلط بلغم از دو خلط صفرا و دم سنگین تر و غلیظ تر است،به همین دلیل در طبقه زیرین این دو خلط قرار می گیرد.بلغم دارای رنگ سفید و بی مزه است و به آن خون ذخیره گفته می شود.بلغم برای ذخیره شدن جایی ندارد.از جهت مزاج سرد و تر است،مانند آب.بنابراین یک فرد بلغمی مانند آب که انعطاف پذیر است،انعطاف بالایی دارد و بسیار سریع احساساتش را نشان می دهد.همچنین در برابر کلمات محبت آمیز،احساس شادابی کرده و در صورت عدم وجود محبت احساس غم و افسردگی می کند.همانند آب که با دیدن حرارت بالارو می گردد و به محض از دست دادن حرارت سقوط می کند.اگر فرد بلغمی مانند آب سرمای بیش از اندازه دریافت کند دچار افزایش حجم شده و چاق تر می شود.میزان این خلط در یک فرد سالم 49 در صد است.

وظایف بلغم در بدن

1-بلغم به عنوان یک خون ذخیره،زمانی که اندامی به غذا نیاز داشته باشد ولی سیستم غذارسان بنا به عللی نتواند این کار را انجام دهد،با صرف حرارت،بلغم را به حالتی شبیه خلط دم می رساند و از آن تغذیه می کند.از این جهت خلط بلغم را غذای اضطراری قلمداد کرده اند.

2-لیز کردن و تسهیل حرکت اندام های پرتحرک مانند مفاصل و زبان و چشم

3-بلغم در تولید و افزایش چربی در بدن نقش اساسی دارد.

4-بلغم تمامی مایعات بدن مانند آب میان بافت ها،اب بین مفاصل،آب کره چشم،رطوبت سینوس ها،بزاق دهان،رطوبت مغز و اعصاب را تشکیل می دهد.

سودا چیست؟

سودا نسبت به سایر اخلاط سنگین تر و غلیظ تر است.به همین دلیل در آخرین طبقه قرار می گیرد.خلط سودا که به خاطر تیرگی رنگش آن را به این نام خوانده اند،لزج،پررنگ و نزدیک به رنگ سیاه و مزه آن شور است.سودا در کبد ساخته شده و در طحال ذخیره می گردد.مزاج آن مانند خاک سرد و خشک می باشد.میزان این خلط در یک فرد سالم یک درصد می باشد،در صورتی که از این مقدار بیشتر شود موجب بروز علائم و بیماری هایی می گردد.

وظایف سودا در بدن

این خلط را به درد و رسوب خون تشبیه کرده اند.از وظایف این خلط استحکام بخشیدن به برخی اندام ها چون رباط ها و استخوان ها می باشد.و همچنین تغذیه برخی اندام ها مانند مو و ناخن.

علائم کلی شناسایی مزاج

افعال صادر شده از شخص:

گرمی مزاج منجر به سریع و پر انرژی بودن حرکات و کلام فرد می شود و سردی برعکس

خصوصیات نفسانی و روانی:

معمولا گرم مزاجان ، برون گراتر، اجتماعی تر (خونگرم) و کم حوصله تر هستند.سرد مزاجان درون گراتر،آرام تر (خونسرد)و صبورتر می باشند.استعداد تشویش و اضطراب و بی قراری در گرم مزاجان بیشتر است. سرد مزاجان، بیشتر مستعد افسردگی، ترس، اوهام و توهمات می باشند.

تأثیرپذیری از حرارت و رطوبت:

گرم مزاجان به شرایط گرمی محیط، خوردنی ها و نوشیدنی ها و سردمزاجان به سردی و خشک مزاجان به خشکی و تر مزاجان به رطوبت حساس ترند.

خواب‌وبیداری:

خواب زیاد (نیاز و استعداد)، نشانه رطوبت و خواب کم نشانه خشکی مزاج است.

مواد دفعی از بدن:

تندی رنگ و بوی دفعیات بدنی (ادرار، مدفوع، عرق و ...)نشانه گرمی مزاج است ، در سردمزاجان، دفعیات معمولا رنگ و بوی تندی ندارند.

خصوصیات افراد دارای مزاج گرم و خشک

(صفراوی)

معمولاً رنگ پوست این افراد گندمگون یا ته رنگ زرد گاهی متمایل به سرخ است.بدن و اعضای ظریف و کشیده یا اصطلاحا مینیاتوری دارند،مثلا قطر انگشتان کم است،لب‌ها نازک است.معمولاً استعداد چاقی ندارند و نسبتاً کوچک‌جثه هستند. سرعت نبض، حرکت و کلامشان بالاست و کارها را معمولاً خوب، سریع و دقیق انجام می‌دهند (فرز هستند). در هنگام لمس کردن، بدن این افراد به نسبت،گرم و داغ بوده، پوست خشکی دارند. به دلیل خشکی مزاج،احتمال ابتلا به یبوست در این گروه زیاد است. رنگ و بوی دفعیات (ادرار، مدفوع، عرق) معمولا تند است. استعداد ابتلا به سوزش مقعد یا سوزش مجاری ادراری تناسلی زیاد است. به خاطر حرارتی که در بدنشان وجود دارد، غذا را زود هضم کرده، ذخیره غذایی چندانی نیز در بدن ندارند؛ لذا با دیر شدن غذا سریعاً عصبی می‌شوند. معمولاً دهانشان زود خشک می‌شود.

به دلیل حرارت بالا که به سمت سر می رود،رشد موها در این افراد زیاد است؛ معمولاً موهای مشکی،مجعد و ضخیمی دارند؛ سفیدی زودرس و ریزش مو نیز در این گروه شایع است.چون سرعت بالایی در فکر و انجام کارها دارند، ممکن است تا حدی تمرکز و تداومشان در کار ضعیف باشد. یعنی با انجام همزمان چند کار، کاری را در نیمه رها و کاری دیگر را آغاز می‌کنند (شاخه به شاخه پریدن). لذا گاهی انگ بیش فعالی به آنها زده می شود.دارای حواس تیز بوده، حتی محرک های(بو، صدا، لمس و...)بسیار ضعیف نیز آن ها را متاثر کرده؛ تغییر طعم، بو و رنگ را سریعاً متوجه می‌شوند. ایده آل گرا هستند و دوست دارند کارها سروقت و دقیق انجام شود.حالت بهینه را در هرچیزی دنبال می کنند.در هنگام رسیدن به‌قرار ملاقات مرتب تشویش و نگرانی از دیر رسیدن دارند.روحیه ای بسیار حساس داشته؛ لذا شکنندگی روح و روان دارند و بسیار نیازمند ملاطفت، توجه و رعایت حال می باشند. کلا دارای خلقتی ظریف بوده(جسمی و روانی)و باید با آن ها به ظرافت و لطافت رفتار شود. نیاز به خواب نسبتا کم بوده، باکمی خواب کاملاً خستگی‌شان از بین می‌رود و دوباره می‌توانند شروع به کار کنند. خواب سبکی دارند و مستعد به اضطراب، تشویش و کم‌خوابی هستند.

توصیه های سبک زندگی مزاج گرم و خشک

این افراد حتی‌الامکان سرخ‌کردنی مصرف نکنند مخصوصاً در فصول گرم سال.به‌طورکلی از مصرف افراطي خوراکی‌هایی مثل فلفل، سیر، پیاز، دارچین و زنجبیل که طبع تندی دارند ، اجتناب کنند.گوشت قرمز کم بخورند ، گوشت شتر و شتر مرغ را حتی المقدور مصرف نکنند.از زیاده‌روی در مصرف تندیجات، شوری جات و شیرینی‌های قنادی پرهیز کنند.بااینکه عسل خواص بسیاری دارد ولی برای دارندگان مزاج گرم و خشک خصوصاً در فصول گرم توصیه نمی‌شود.مصرف عسل در فصول سرد براي اين گروه اشكالي ندارد.سس‌ها و رب‌ها مخصوصاً سس‌های تند برای این گروه بسیار مضر است. مصرف تخم‌مرغ(زرده) را به کمترین حد خود برسانند مخصوصاً در تابستان.با توجه به شرایط معده، مصرف مایعات در تابستان بسیار توصیه می‌شود. البته نباید با مصرف زیاد، باعث نفخ و پیش آمدن مشکلات بعدی شوند. مصرف سبزی‌ها(کاهو) و میوه‌های فصل تابستان که اکثراً خنک هستند، توصیه می‌شود. سبزی خوردن ها معمولا دارای طبع گرم بوده و انواع تند آن ها (ترخون، تره، شاهی) باید احتیاط شوند. افراد داراي مزاج گرم و خشك با مصرف خنکی جات می‌توانند زندگی سالم و آرام‌تری داشته باشند مانند: خوراکی‌های ملس (بین ترش و شیرین) یا ترش، آبِ میوه‌های طبیعی، آب‌ زرشک، آب تمشک، آب انار، کاسنی و شاه‌ تره، خاکشیر و کاهو.این افراد نباید در معرض تابش مستقیم نور خورشید قرار گیرند. رنگ‌های گرم مانند زرد و قرمز، چه در لباس و چه در محیط اطرافشان باعث تحریک و افزایش حرارت درونی‌شان می‌شود.دیدن فیلم‌های هیجانی( اکشن) برای این افراد مناسب نیست.

روزی یک قطره روغن بنفشه یا روغن کدو را در بینی بچکانند یا بر روی سروصورت خود ماساژ دهند.در صورت امکان هر روز استحمام کنند چون رطوبت حمام برای تعديل مزاج این افراد مفید است. غوطه وری در آب (استخر، جکوزی خنک، وان، بخار آب یا بخور خنک)بسیار مورد توصیه است. سونا ،مخصوصاً سونای خشک برای این گروه توصیه نمی‌شود. از بیدار ماندن زیاد، فعالیت های طولانی و سنگین، در معرض استرس و عصبی شدن و این قبیل امور افزایش دهنده حرارت مزاج، به شدت بپرهیزند مخصوصا در فصول و اقلیم های گرم.

بیماری های غلبه صفرا

افراد صفراوی دارای قدی بلند و اندامی باریک هستند،به طوری که نمی توان به راحتی آن ها را چاق کرد.در صورتی که صفرا کاهش و بلغم افزایش یابد ابتدا اندام های میانی،شکم و باسن چاق می شود،در حقیقت هیکل گلابی شکل می گردد.با افزایش بیش از حد صفرا در بدن بیماری های زیر ممکن است بروز کند:

استفراغ های صفراوی،حالت تهوع،اسهال های صفراوی،تلخ شدن دهان به خصوص صبح زود،خارش شدید بدن،ایجاد اگزما،ایجاد آکنه،تاول های زیرپوستی در دست و پا،متمایل شدن رنگ پوست و سفیدی چشم به رنگ زرد،احساس فرو کردن سوزن در بدن،مور مور شدن بدن،ریزش زیاد موی سر به خصوص در قسمت جلوی سر،خشکی مو،حرکات تنفسی تند،بی اشتهایی شدید،زبان زبر و خشک،عطش زیاد و خشک شدن و ترک لب ها،بروز بیماری های کبدی،سنگ کیسه صفرا،اخلاق تند و شدید،ایجاد خشکی در مغز،سوختن نطفه و ایجاد نازایی،گرم شدن اندام های فوقانی و سرد شدن اندام های تحتانی،کاهش میزان ادرار،عرق بدبو،دلشوره و بی قراری

خصوصیات افراد دارای مزاج گرم و تر

(دموی)

این افراد ازنظر روحی خوش‌مشرب و عمدتاً شاد هستند.پوست‌های خوبی دارند و دارای چهره‌های گلگون متمايل به سرخی و صورتی هستند.معمولاًجثه‌های قوی و تنومند دارند و دارای نبض‌های خوب و قوی هستند.عروق بزرگي دارند،طوري كه از سطح پوست روی دست ‌و پا به‌ راحتی قابل‌ رؤیت است.معمولاً کم مریض می‌شوند، ولی در مشکلاتی چون چاقی، فشار و غلظت خون بالا ، چربی و اسید اوریک خون بالا استعداد بیشتری دارند.احساس سنگینی و خواب ‌آلودگی در این گروه خصوصاً در فصل بهار بیشتر است.جوش و دمل‌های چرکی بیشتر در آن‌ها دیده می‌شود.مدیران خوبی هستند و به خاطر رطوبتی که در بدن دارند صبور هستند و زیردست و بالادست را بهتر مدیریت و تحمل می‌کنند.معمولاًبا لمس بدن اين افراد گرما و نرمی پوست احساس می‌شود. خوش ‌خوراك هستند، يعني به غذاهايي با غذائیت زياد مثل گوشت، نان و برنج و تنوع غذا علاقه دارند.دفعيات بدن معمولاً رنگ يا بوي تندي دارند و همين‌طور كه ورودي اين افراد زياد است و پرخوري مي‌كنند، خروجي و مواد دفعی بدن هم زياد است.موهاي پرپشت، مشکی، ضخيم و حالت پذیر دارند.

توصیه های سبک زندگی مزاج گرم و تر

در مورد گرمی جات ، مثل افراد دارای مزاج گرم و خشک هستند و باید از گرمی‌ها پرهیز کنند یعنی زیاده روی نکنند مخصوصا در فصول و اقلیم های گرم.خوراکی‌هایی كه غذائیت بالایی دارند مخصوصاً در فصل بهار و تابستان کمتر مصرف کنند، مانند: گوشت قرمز،گوشت شتر و بوقلمون،نان و برنج زیاد ، جگر.به ‌طور کلی از غذاهای دارای نشاسته مانند ماکارونی، سیب‌زمینی، تخم‌مرغ بپرهیزند.مصرف این مواد را به حداقل برسانند: کره، خامه، شیرینی‌ها،شوریجات وتندیجات.مصرف انواع آش، سوپ و خورشت سبزی و کلا غذاهای سبک گیاهی و آبکی پخته و بخارپز به افراد این گروه توصیه می‌شود.روزه داری و حذف با احتیاط بعضی از وعده‌های غذایی (مخصوصا ناهار) برای این افراد بسیار مفید است. تا کاملاً گرسنه نشده‌اند غذا نخورند.از مکان‌های گرم و شرایط دَم دار مخصوصاً حمام یا سونای مرطوب به‌شدت بپرهیزند. به علت داشتن بدن عضلانی ،نیاز به ورزش زیادی دارند؛عدم تحرك باعث تجمع سريع مواد زائد در بدن اين گروه می‌شود.

بیماری های غلبه دم

با افزایش بیش از حد دم در بدن،بیماری های زیر ممکن است بروز کند:

سردرد در ناحیه گیجگاهی و سنگین شدن سر،جوش های سر سیاه،بروز آکنه در بالا تنه،دمل چرکی در بدن به خصوص در کتف و زیر بغل،گلگون شدن رنگ پوست،ریزش مو از فرق سر،فشار خون بالا،کلسترول بالای خون،استعداد بیماری های گوارشی به علت پرخوری،انسداد عروق کرونر قلب در سن سردی و سن بالا،خونریزی از بینی،خونریزی لثه،خونریزی مقعد،احساس سنگینی در بدن،فشار زیاد پشت چشم،استعداد روماتیسم،افزایش دم در مغز و بروز مالیخولیا،جنون آنی،حواس پرتی،خستگی غیرمتعارف

خصوصیات افراد دارای مزاج سرد و خشک

(سوداوی)

افراد این گروه عموماً لاغر هستند و استعداد چاقی ندارند.اعضا و جوارح درشتي ندارند بلکه ظریف هستند. پوست به سمت رنگ تیره و خشک و مستعد چروکیدگی (پیری) زودرس است.معمولاً موهای مجعد و ضخیم دارند.ازنظر روحی افرادی درون‌گرا هستند و تعمق و تفکر در کارها را بیشتر می‌پسندند. و موهای زائد در این افراد بیشتر است.معمولاً سرعت بالایی در کارها ندارند ولی کار را با جزئیات کامل و دقیق انجام می‌دهند ، البته نسبتاً به زمان بیشتری احتیاج دارند.مستعد بیماری‌های روحی و روانی مثل فکر و خیال زیاد یا افسردگی هستند و ممکن است خواب نا آرام و پریشانی داشته باشند.غالباً از نظر حافظه قوی هستند و توانایی حفظ طولانی ‌مدت را دارند. احتمال ابتلا به یبوست و خشکی‌های حاد پوست در این افراد بیشتر است.دفعیات ایشان (ادرار، مدفوع، عرق، عادت ماهانه) ممکن است رنگ رو به تیره پیدا کنند.افراد این گروه تمایلی به تنوع ندارند. یعنی سعی می‌کنند تا حد ممکن یک حالت، یک لباس و یک عطر را استفاده کنند. به سردیجات حساس هستند (مخصوصاً خوردني‌ها و نوشيدني‌هاي سرد و خشك) و نبايد در مصرف ترشیجات، مواد حاوي سركه، عدس، بادمجان، غذاهاي مانده و فست‌فودها زياده‌روي كنند.

توصیه های سبک زندگی مزاج سرد و خشک

این افراد نباید در مکان‌های تاریک و کم ‌نور توقف طولانی داشته باشند.از دوش آب سرد و باد مستقیم کولر اجتناب کنند.از تماشاي فیلم‌های ترسناک، خشن و شدیداً حزن‌آور و مطالعه کتاب‌های غمگین بپرهیزند. حجامت برای این گروه توصیه نمی‌شود چون معمولا دارای درجاتی از کم خونی و ضعف هستند.از فست فود، سرکه ، ترشی جات ، بادمجان، کلم و قارچ به‌شدت بپرهیزند.سکونت در مناطق گرم و شرجی دارای رطوبت بالا به این افراد توصیه می‌شود.زندگی متنوعی برای خود انتخاب کنند و از صله‌رحم ،تفریح، گردش در طبیعت، تماشاي فیلم‌های کمدی و هیجانی و پوشیدن لباس‌های شاد غافل نشوند.مصرف گوشت‌های متعادل، گوشت بره، نان تازه گندم، میوه‌های شیرین،هل، دارچین و تنقلات مخصوصاً بادام و پسته به این گروه توصیه می‌شود.ورزش مداوم و ملایم به شرطی که کم تحرک و در سالن سرد و یا زیر نور آفتاب خیلی گرم نباشد برای این گروه مفید است.از استعمال عطرهاي سرد مثل بنفشه و نیلوفر پرهیز و از عطرهای گرم مثل گلاب استفاده کنند. حتی‌الامکان سعی شود براي تزئين ديوارهاي منزل، تابلوهای دارای رنگ‌های شاد و روشن خریداری شود.

بیماری های غلبه سودا

پوست خشک،پژمرده و چروکیده،موی خشن و کلفت،بروز لکه های تیره در پوست،حلقه سیاه دور چشم،گودی زیر چشم،خشک شدن ناخن،پیرچشمی،حساس شدن گوش،وزوز گوش،تیز شدن شامه،خون سیاه و غلیظ،اشتهای کاذب و خورده خوری،ادرار بد رنگ،تأخیر در پریود و دفع لخته و خون تیره رنگ،کم خوابی،تنگی کانال نخاعی،واریس،بواسیر،ترافیک ذهنی و عدم تمرکز،خیالات زیاد،خستگی زودرس،افسردگی های شدید،وسواس،سوء ظن زیاد و مشکوک شدن بیش از اندازه به دیگران،گرفتن لاک دفاعی،لجبازی،ظاهر آرام و غوغای درونی،بیماری های اعصاب و روان،انواع سرطان و تومور

خصوصیات افراد دارای مزاج سرد و تر

(بلغمی)

رنگ پوستشان سفید مهتابی است و جزء کسانی هستند که پوست‌های خوبی ازنظر کیفیت ، شفافیت و رنگ دارند. جثه‌های بزرگی دارند ولی این بزرگی جثه به دلیل زیادی عضله و گوشت نیست، بلکه اصطلاحاً دارای پُف هستند.نوع چاقی این گروه از نوع چاقی چربی و رطوبت بالا است ، نه چاقی عضلانی.معمولاً موهای نازک،لخت و بور دارند و موهای زائد در این افراد شیوع زیادی ندارد.معمولاً حس درونی سردی داشته، با لمس بدن اين افراد سرما احساس می‌شود.معمولا رگ های نازک،نبض ضعیف و فشار خون پایینی دارند. افراد اين گروه معمولاًسرعت حرکت فکری، کلامی و بدنی آرامی دارند.خواب صاحبان این مزاج زیاد است و معمولاً از خواب سیر نمی‌شوند. افراد دارای مزاج سرد و تر، مستعد به پف آلودگی صورت پس از خواب خصوصاً خواب روز هستند و گاهی ورم دست و پا نیز در آن‌ها دیده می‌شود.در اوايل صبح حالت منگي و سنگینی دارند، مخصوصاً در هواي سرد و زمانی که غذاهاي سرد خورده باشند.چون رطوبت نسبتا در این افراد بالاتر است ممکن است نسبت به دیگران میزان حافظه کمتری داشته باشند.معمولاً افراد سهل گیری هستند و روحیه انعطاف ‌پذیری بالایی دارند.درون گرا و آرام می باشند.دفعيات بدنشان (ادرار، عرق، ترشحات زنان و...) زياد، ولي معمولاً بدون بو و رنگ است، مگر اينكه مواد زائد بدنشان زياد شده باشد.اين افراد به لبنيات (دوغ و ماست)، مواد ترش، آبكي و آب زياد حساس هستند و نباید مصرف کنند.

توصیه های سبک زندگی مزاج سرد و تر

مصرف خوردنی های سرد و رطوبتی جات (مرطبات) برای این گروه مناسب نیست خصوصاً در فصول و اقلیم های سرد و مرطوب.به ‌طور کلی از مایعات ، غذاهای آبکی مانند آش و سوپ ، چای و آب کمتر استفاده کنند.در مصرف برنج ، ماکارونی ، سیب‌زمینی و نان که باعث چاقی می‌شوند ، زیاده روی نکنند.از مصرف لبنیات (ماست، دوغ، پنیر) و سس‌ها(مخصوصا سفید) رب‌های ترش و ترشی‌ها پرهیز کنند.از میوه ها یا سبزی های سرد (هندوانه، خیار، هلو ، کاهو، گوجه ، اسفناج ، شاهی ، گیشنیز) پرهیز شده، میوه‌های شیرین(انگور ، به ، سیب) بيشتر مصرف شوند.ز خوردنی های کم حجم پرانرژی بسیار بهره ببرند مانند بادام ، پسته، مویز، انجیر.خوردنی هایی که مُسهل یا مُدِرّ (ادرارآور) هستند (انجیر، تخم خربزه، ترب، آویشن) برای این گروه مفيدند، چون باعث کاهش رطوبت زیادی بدن و لذا سبکی و شادابی می شوند.از غذاهای لعاب‌دار مثل کله‌پاچه، سیرابی،شیردان و سوپ جو بپرهیزند. برای این افراد، غذاهایی نسبتا پرانرژی و کم حجم چون کباب برگ یا چنجه، تخم بلدرچین و توصیه می‌شود. حتما سعی کنند همراه غذا از سبزی خوردن (نعنا، ترخون،تره) یا سبزی های کوهی (آویشن و سبزی های محلی) استفاده کنند اینها گرم هستند و به هضم معده کمک می کنند.

بیماری های غلبه بلغم

نکته ای که حائز اهمیت است این است که اصل و ریشه هر بیماری سردی است.بلغم می تواند مغز،ریه،مفاصل و استخوان،دستگاه گوارش،دستگاه تناسلی را درگیر کرده و ایجاد بیماری نماید.با افزایش بلغم در هر یک از اندام ها بیماری های زیر ممکن است دیده شود:

در مغز بیماری های آلزایمر،بلاهت و حماقت،اکثر بیماری های تشنجی و اقسام رعشه ها و لقوه،ضعف حافظه و فراموشی،افسردگی و سکته های مغزی

در ریه ها منشأ بروز آسم،برونشیت،سرماخوردگی های مکرر و سینوزیت می باشد.

در استخوان و مفاصل،روماتیسم مفصلی،آرتروزها و نقرس سرد دیده می شود.

در گوارش نفخ معده و گاهی رفلاکس مشاهده می گردد.

در دستگاه تناسلی زنان،عفونت های مکرر،کیست تخمدان،خونریزی شدید دیده می شود.

افراد بلغمی مستعد انواع سرطان هستند و انواع آنمی به صورت رنگ پریدگی و ضعف و بی حالی و سدی اندام و نبض ضعیف مشهود است.

هر عمل جراحی با بیهوشی باعث غلبه بلغم در بدن می شود.

با افزایش بیش از حد بلغم در بدن بیماری های زیر ممکن است بروز کند:

فشار خون سرد،سر درد از پشت سر و گردن،عرق سرد،درد مفاصل،درد در تمام بدن،تنگی نفس،استعداد افسردگی،نا امیدی،خواب زیاد بدون بازده،سفیدی زودرس مو،تصویرگری های منفی،میخچه در دست و پا،ایجاد برص و پیسی در پوست،ریزش سکه ای مو،سستی گوشت اندام ها،چسبندگی آب دهان،ناباروری،حجم ادرار زیاد،ترشحات رحمی سرد و رقیق،شب ادراری در خردسالان،کند فهمی،غم زیاد

ویژگی های انسان معتدل

علم مزاج شناسی در پی ایجاد تعادل در انسان برای فراهم سازی بستر تعالی می باشد از این رو شایسته است با انسان معتدل بیشتر آشنا شویم.انسان معتدل نسبتاً گرم، استخوان بندی شانه‌ها و سینه برجسته، کمر و ساق درشت، درشتی و باریکی اندام متوسط، عضلات اندام پر و کشیده، پوست گندمگون متمایل به گلگون، لطافت و رطوبت پوست نه نرم و مرطوب و نه خشک، به میزانی که مزاج گرم‌تر می‌شود، قفسه سینه پهن‌تر و بزرگ‌تر، اندام‌ها بزرگ‌تر، عروق برجسته‌تر و بزرگ‌تر و قابل مشاهده می‌شود، عضلات ضخیم و بزرگ و به ماهیچه چسبیده، گشادگى سینه، رشدکافی، بزرگى اندام‏هاى جانبى و همچنین گشادى در مجراى رگ‌ها و نمایان شدن رگ‌ها، بزرگى نبض و نیرومندى آن و نزدیکى آن‌ها به مفاصل، همه دلیل گرمى مزاج است. در هر بدنى که بر عکس این ویژگی‌ها وجود داشت، نشان از سردى است.